Hoe ga je om met 2 dosha’s uit balans?
In de wondere wereld van Ayurveda, draait alles om het behouden van een gezonde balans tussen de drie dosha’s Vata, Pitta en Kapha.
Ayurveda zegt: ‘Like increases like’ ofwel: dezelfde kwaliteiten versterken elkaar
EN: ‘Opposites balance’ ofwel: tegenovergestelde kwaliteiten balanceren elkaar.
Een voorbeeld: Pitta is warm, Vata en Kapha zijn koud. Als Pitta te hoog is, kun je dit balanceren met verkoelende voeding en activiteiten, zoals aloe vera of een frisse duik. Maar wat als er 2 dosha’s uit balans zijn? Bijvoorbeeld Vata én Pitta? In deze blog leg ik je uit waar je op kunt letten.
De basis: de kwaliteiten van Vata, Pitta en Kapha
Laten we beginnen met de lijstjes van kwaliteiten te benoemen, zodat weet waar je naar kunt kijken. Sommige qualities lijken wat abstract, maar in dit artikel focussen we op de praktische aanpak en dus de meest concrete kwaliteiten.
Vata | Pitta | Kapha |
|---|---|---|
Droog | Warm | Zwaar |
Licht | Scherp | Traag |
Koud | Licht | Koud |
Ruw | Vloeibaar | Olie-achtig |
Subtiel | Beweeglijk | Vloeibaar |
Beweeglijk | Olie-achtig | Slijmerig |
Helder | Zacht | |
Stabiel | ||
Kleverig |
Je kunt deze eigenschappen overal in terugzien: eten en drinken, activiteiten, maar ook mentale eigenschappen, zoals kleverig (= moeite met loslaten). Of beweeglijk (= creatief).
Wanneer er tevéél van een bepaalde kwaliteit aanwezig is, kan een dosha uit balans raken.
Bijvoorbeeld: de koude seizoenen kunnen Vata en Kapha dosha uit balans brengen en een teveel aan scherp of vettig eten kan een onbalans in Pitta veroorzaken.
5 manieren om twee dosha’s gelijktijdig te balanceren
Het goede nieuws is: Je kunt dus de tegenovergestelde kwaliteiten gebruiken om een dosha te balanceren. Bijvoorbeeld een kruik op je buik leggen bij teveel Vata of kokoswater drinken bij teveel Pitta.
Maar wat als er meerdere dosha’s gelijktijdig uit balans zijn? Hoe pak je dit aan? Hiervoor zijn een
aantal stappen mogelijk:
1. Zoek de overeenkomsten tussen de verschillende dosha’s
Wanneer je de kwaliteiten kent, kun je zoeken naar de overeenkomsten. Bijvoorbeeld:
- Vata en Pitta zijn allebei licht en beweeglijk
- Pitta en Kapha zijn allebei vettig/olie-achtig en vloeibaar
- Vata en Kapha zijn allebei koud
Om meerdere dosha’s tegelijk te balanceren, voeg je de tegenovergestelde kwaliteiten toe, dus:
V/P: zware voeding en ‘steadiness’ – bijvoorbeeld trager bewegen en focus op gronding
P/K: droge, ruwe voeding in vaste vorm
V/K: warme voeding en verwarmende kruiden, maar ook warme kleding en dranken.
2. Kies de juiste smaken
Alle 6 de smaken hebben een effect op elke dosha. Per dosha zijn er 3 smaken die de dosha
verhogen, en 3 smaken die de dosha verlagen. Hier weer een overzichtje:
Vata | Pitta | Kapha | |
|---|---|---|---|
Neemt toe door: | Bitter, wrang, scherp | Zout, zuur, scherp | Zoet, zuur, zout |
Neemt af door: | Zoet, zuur, zout | Zoet, bitter, wrang | Wrang, bitter, scherp |
Ook hier is het dus een kwestie van ‘zoek de overeenkomsten’:
- Vata en Pitta balanceren: kies zoete smaken (zoete groenten en fruit, granen, melkproducten etc.)
- Pitta en Kapha balanceren: ga voor wrange of bittere smaken zoals bladgroenten en peulvruchten
- Vata en Kapha balanceren: deze smaken zijn tegenovergesteld, dus werk hier met milde kruiden zoals venkel, komijn en basilicum en focus op de andere tips.
3. Zorg voor beide een beetje
Het is erg lastig om volledig 1 smaak of 1 kwaliteit door te voeren in alle voeding en activiteiten. Het kan gemakkelijker zijn om een combinatie te maken en voor beide dosha’s een beetje te
zorgen, zodat ze in elk geval niet verder uit balans raken.
Tip 1 geeft altijd een goed startpunt, bijvoorbeeld ‘warmte’ bij Vata en Kapha. Maak dus een warme maaltijd, en gebruik milde, verwarmende kruiden om Kapha te balanceren en Vata niet te ver te verstoren. Zorg dat het niet te droog is, maar ook niet te zwaar, dus bijvoorbeeld geroosterde groenten waarbij je een matige hoeveelheid sesamolie (= verwarmend) gebruikt.
Nog een voorbeeld: Wil je Vata en Pitta balanceren, neem dan zoete voedingsmiddelen als uitgangspunt, maar eet bijvoorbeeld een lauwwarme salade. Wil je Pitta en Kapha balanceren: start dan met de basis van bittere groenten en peulvruchten, en een ook dit lauwwarm.
Je kunt er ook voor kiezen om per maaltijd te focussen op het balanceren van 1 van de 2 dosha’s en zo af te wisselen.
4. Volg een mono-dieet
Het mono-dieet is de Ayurvedische vorm van vasten. Je eet dan een aantal dagen achter elkaar 3x per dag hetzelfde: kitchari of mungbonensoep. Deze maaltijden zijn ‘tridoshic’: ze balanceren alle 3 de dosha’s tegelijkertijd. Het voordeel van het vasten op deze manier is dat je geen honger hoeft te lijden, en dat je systeem de mogelijkheid krijgt om het ‘overschot’ aan alle dosha’s kwijt te raken.
Let op dat je voldoende rust neemt op de dagen dat je het mono-dieet volgt.
5. Begin altijd met Vata
Een verstoring in Vata gaat altijd voor. Dit komt omdat Vata de gevoeligste dosha is en de enige die in staat is om ook andere dosha’s uit balans te brengen. Dus wat je ook doet, neem Vata altijd mee in je eerste keuze. Dit betekent ook: doe het rustig aan, want Vata raakt uit balans door plotselinge veranderingen. Wees dus zacht en mild tegen jezelf. Ook als dingen niet direct goed gaan, onthoud dan: morgen heb je weer de mogelijkheid om een andere keuze te maken. Succes!
Deze blog is geschreven door Fleur Oude Voshaar www.burnoutcoach.amsterdam